සරත් සිරිය

හැමෝම අහල ඇතිනේ සෘතු හතර ගැන...

වසන්ත - Spring
ගිම්හාන - Summer
සරත් - Autumn / Fall
සිසිර - Winter

අපිට මේ දවස්වල බැලූ බැලූ අත පේන්නේ රතු, කහ සහ රන්වන් පාට කොළ පිරිච්ච ගස්. ඒ අතරින් පතර සදා හරිත ගසුත් නැතුවම නෙමෙයි. උත්තරාර්ධ ගෝලේට සොඳුරු සරත් සමය ලබලා දැන් මාස දෙකක් විතර ඇති. දැන්නම් කොළ හැලෙන්නත් පටන් අරගෙන.

මේ තියෙන්නේ අපේ ගේ ඉස්සරහ තියන ගහ...
ගහ කිව්වට ඉතින් ගහෙන් බාගයයි.

මේ තියෙන්නේ පහුගිය දවස්වල ගතිපු තවත් පින්තූර ටිකක්. 

දැන් ඉතින් පින්තූර ටිකක් විතරක් පෙන්නලා යන එක හරි නැහැ නේ. ඒ නිසා තව පොඩි දෙයක් ගැනත් කතා කරමු නේද. ඔයාලා දන්නවද සමකයට ඈතින් පිහිටි රටවලට මෙහෙම සෘතු භේදයක් ඇති වෙන්නත් ලංකාව වගේ රටවලට එහෙම නොවෙන්නත් හේතුව මොකක්ද කියලා? ගොඩක් අය දන්නවා ඇති.නොදන්න අයටත් දැනගන්න අපි ඒ ගැන පොඩ්ඩක් බලමු. 

ඕකට බලපාන ප්‍රධානම සාධකය තමයි අපේ පෘථිවියේ තියනවයි කියන අංශක විසිතුන හමාරේ ඇලය. අනික, පෘතුවියේ පරිභ්‍රමණය. 

මෙන්න මේ විදියට අංශක 23 යි 1/2 ක් ඇල වෙච්ච ගමන් තමයි පෘතුවිය බ්‍රමණයේත් පරිභ්‍රමණයේත් යෙදෙන්නේ. මේ වෙලාවේ අපි බ්‍රමණය ගැන හිතන්න යන්නේ නෑ. මොකද බ්‍රමණය හින්දා ඇති වෙන්නේ දවල් රෑ වෙනස නේ. සෘතු භේදයට බලපාන්නේ පරිභ්‍රමණය. 

හරි එහෙනම් අපි බලමු අර උඩින් කියපු සෘතු හතර ඇති වෙන හැටි. 

මුලින්ම මේ රූපයේ June 22 කියලා තියන අවස්ථාව ගනිමු...

ඒ අවස්ථාවේදී උත්තරාර්ධ ගෝලය සූර්යයා දිහාවට බර වෙලා තියෙන්නේ. ඒ නිසා වැඩි සෘජු හිරු කිරණ ප්‍රමාණයක් ඒ ප්‍රදේශ වලට ලැබෙනවා (ඒකීය වර්ගඵලයක් මත වැටෙන කිරණ ප්‍රමාණය වැඩියි). ඒ නිසා උත්තරාර්ධ ගෝලය එකසිය ගානට රත් වෙනවා. ඉතින් ඒ තමයි ගිම්හාන කාලය. ඒ වගේමයි රූපයේ පේනවා ඇති, ඒ අවස්ථාවේදී ඉර එලිය වැටෙන වපසරිය උත්තර ධ්‍රැවයෙනුත් එහාට පැනලා. පෘතුවිය බ්‍රමණය උනාට උත්තර ද්‍රවයට හැම තිස්සෙම එළියයි. ඒ කියන්නේ එහාට රෑ වෙන්නේ නැහැ දිගටම දවාල :) ඒ දවස්වලට කියන්නේ Polar days කියලා. ඒ වගේම මේ වෙලාවේදී දක්ෂිණ ධ්‍රැවයට ඉර පායන්නෙම නැහැ. ඒ දවස්වලට කියන්නේ Polar nights කියලා. ගිම්හාන කාලෙට ඒ රටවල්වල දහවල් කාලය වැඩි වෙන්නත් ශිත කාලයට දහවල අඩු වෙන්නත් බලපාන හේතුවත් මේකයි. 

දැන් බලමු ඔය අවස්ථාවේදීම දක්ෂිනාර්ධ ගෝලයට මොකද වෙන්නේ කියලා. ඒකෙ වැඩි හරියක්ම තියෙන්නේ අඳුරේ. යන්තම් දවල් කාලෙට හිරු කිරණ ටිකක් ලැබුනට දවල් කාලය කෙටියි. බොහොම අඩු කිරණ ප්‍රමාණයක් ලැබෙන නිසා සෑහෙන සීතලක් දැනෙනවා ඒ ප්‍රදේශවලට. අන්න එහෙමයි දක්ෂිනාර්ධ ගෝලයට හිම පිරිච්ච සිසිරය ලබන්නේ. ඒ කියන්නේ උත්තරාර්ධ ගෝලයේ හඳ අල්ලපු රටට ගිම්හානය ලබද්දී දක්ෂිනාර්ධ ගෝලයේ කැන්ගරු දේශේට හිම වැටෙන්න ගන්නවා. 

ඉතින් අපේ පෘතුවිය ඔහොම හෙමිහිට ගිහිල්ලා September 23  කියන තැනට එනවා. ඒ ස්ථානයේදී අංශක 23 1/2 ඇලය බලපාන්නේ නැති බව රූපය බැලුවම පේනවා ඇති. ඒ වෙලාවේ ඇලය පිහිටන්නේ සූර්යයා දෙසටවත් ඉවතටවත් නෙමෙයි. ඉතින් අර්ධ ගෝල දෙකටම ආසන්න වශයෙන් සමානව හිරු කිරණ ලැබෙනවා. මේ කාලේදී (සරත් කාලයේදී) උත්තරාර්ධ ගෝලයට ගිම්හානය ඉවර වෙලා උණුසුම අඩු වෙන කාලේ. ඉතින් ගස් වැල් සිසිරයට සූදානම් වෙන්න උවමනා නිසා කොළ හලන්න පටන් ගන්නවා. ඊට කලින් ඒවා ලස්සන පාට වලට හැරෙන නිසා තමයි සරත් සමය මේ තරම් ලස්සන. 

ඉතින් ඔය විදියට පෘතුවිය එනවා December 22 කියන ස්ථානයට. ඒ වෙද්දී ගස් වල ඉතුරු වෙලා තියෙන්නේ නටු විතරයි. පළාතම හිමෙන් වැහිච්ච කාලයක්. හැබැයි ඒ උත්තරාර්ධ ගෝලයට. දක්ෂිනාර්ධ ගෝලයට නම් මේ කාලෙට ගිම්හානය තමයි. ජුනි 22 රූපයේ විරුද්ධ අවස්තාව තමයි මෙතන තියෙන්නේ. 

ඊ ලඟට මාර්තු 21 වෙද්දී උත්තරාර්ධ ගෝලයට වසන්තය ලබලා. කොළ හැලිච්ච ගස්, මල් වලින් වැහිලා යනවා. හිම අස්සේ හැංගිලා ඉඳපු තණකොළ ලා කොළ පාටට ඔලුව උස්සනවා. මිට සමගාමීව දක්ෂිනාර්ධ ගෝලයට සරත් සමය ලබනවා. 

ඉතින් ඔන්න ඔහොමයි සෘතු විපර්යාස ඇති වෙන්නේ.

අර රුපය බැලුවම ඔයාලට පේනවා ඇතිනේ ලංකාවට සෘතු විපර්යාසයක් නැත්තේ ඇයි කියලා. ලංකාව තියෙන්නේ සමකය ආසන්නයේ. ඒ නිසා පෘතුවිය ඉර දෙසට හෝ ඉවතට ඇල උනා කියලා ලංකාවට ඒක බලපාන්නේ නැහැ. ඒ හින්දා ලංකාව ඝර්මකලාපීය රටක් :)